W ostatnich latach wśród hodowców na całym świecie coraz większą popularność zyskują odmiany barwne gekonów lamparcich. Hodowcy prześcigają się w otrzymywaniu krzyżówek o nietypowym ubarwieniu i nadawaniu im dziwacznych nazw. Dzięki wieloletniej selekcji i starannym doborze osobników do rozrodu udało się otrzymać zaskakujące formy kolorystyczne, takie jak hybino, sunglow, carrottail tangerine albino, carrothead, midnight, czy też perełki w rodzaju APTOR i RAPTOR, których dodatkowym atutem jest mutacja odpowiedzialna za barwę oczu.

Generalnie za nietypowymi wariantami ubarwienia kryją się przez mutacje genetyczne. Mutacje te dotyczą na ogół genów kodujących białka zaangażowane bądź w syntezę, bądź też w transport barwników obecnych w komórkach pigmentacyjnych. Stąd też mutacje możemy podzielić na dotyczące barwy oraz dotyczące wzoru ubarwienia, a więc rozmieszczenia chromatoforów (komórek zawierających pigment).

Musimy pamiętać, że oprócz genów na ubarwienie wpływają także czynniki środowiskowe lub hormony stresowe, takie jak kortykosteron. Badania naukowe wykazały, że z jaj inkubowanych w niskiej temperaturze wylęgają się gekony o ciemnym umaszczeniu, posiadające w skórze zdecydowanie więcej ciemnego barwnika, melaniny. Ubarwienie może zmieniać się także okresowo, pod wpływem stresu, np. samice wyczerpane składaniem jaj stają się ciemniejsze, podobny efekt możemy zaobserwować u osobników trzymanych w dużym zatłoczeniu. W przypadku odmian barwnych, wzór i kolor są dziedziczne - wiadomo, że potomstwo dwóch osobników o podobnych cechach fenotypowych należących do danej odmiany, będzie miało cechy fenotypowe rodziców (co nie oznacza, że będzie identyczne z którymkolwiek z nich).

Aby zrozumieć zasady dziedziczenia cech kolorystycznych i krzyżowania gekonów w celu wyprowadzenia linii barwnych musimy przypomnieć sobie podstawowe pojęcia z dziedziny genetyki. W dziale Genetyka zamieściliśmy słowniczek, oraz przykłady pokazujące zasady dziedziczenia niektórych cech związanych z ubarwieniem, oraz rozkład tych cech u osobników potomnych.

Rodzaje chromatoforów

Melanofory
Melanofory sa to komórki w których odkłada się ciemnobrązowy barwnik - melanina. Melanina syntetyzowana jest z aminokwasu - tyrozyny przez występujący w komórkach enzym - tyrozynazę. Zaburzenia w syntezie i transporcie melaniny mogą prowadzić do hipomelanizmu, amelanizmu i albinizmu (upośledzona synteza melaniny lub jej całkowity brak), lub hipermelanizmu (zwiększona synteza melaniny).
Możemy wyróżnić dwa rodzaje albinizmu: tyrozynazonegatywny (w komórkach nie występuje tyrozynaza i nie dochodzi do syntezy melaniny - przykładem są całkowicie białe po wykluciu Leucistic) i tyrozynazopozytywny (melanina jest syntetyzowana, ale zaburzony jest jej transport z głębszych partii skóry - przykładem mogą być popularne odmiany Tremper albino, Rainwater albino, Bell albino. Tak zwane Chocolate albino - o brązowawym ubarwieniu są to osobniki jednj z trzech odmian albino wyklute z jaj inkubowanych w niższej temperaturze. Chocolate albino nie jest wiec osobną odmianą i genetycznie nie różni się od zwykłych albinosów. W wyniku wieloletniej selekcji odmian amelanistycznych i krzyżowania ich z odmianami typu Patternless otrzymano także liczne wariacje odmiany Blizzard.
Hipermelanizm wiąże się z nadprodukcją melaniny - osobniki hipermelanistyczne maja bardzo ciemne ubarwienie - przykładem mogą być niemal zupełnie czarne Midnight.

Hipomelanizm jest cechą o niepełnej dominacji, gekony hipomelanistyczne mają zredukowaną ilość melanoforów w skórze, ale istniejące melanofory sa w pełni sprawne i syntetyzują melaninę. Hipomelanizm często idzie w parze z hiperksantyzmem (patrz niżej) przykładem moga być gekony linii Hypotangerine lub linii hodowlanej określanej jako White & Yellow.

Ponieważ istnieje wiele odmian albinistycznych i w przypadku każdej z nich za fenotyp odpowiedzialne są inne mutacje w obrębie tych samych genów, lub mutacje w zupełnie rożnych genach istnieje prawdopodobieństwo, że w wyniku krzyżówki dwóch, wywodzących się z różnych linii gekonów albinistycznych, urodzi się potomstwo o dzikim fenotypie. Jeżeli mamy do czynienia z mutacjami w dwóch różnych genach potomstwo będzie po prostu podwójnymi heterozygotami, jeżeli zaś mutacje dotyczą tego samego genu, może (chociaż z niezwykle małym prawdopodobieństwem) dojść do komplementacji mutacji. Dlatego też krzyżówki Tremper albino z Rainwater lub Bell albino dają potomstwo o fenotypie zbliżonym do dzikiego.

Ksantofory
Są to komórki syntetyzujące i akumulujące barwniki żółte, pomarańczowe i czerwone. Nadprodukcja barwników prowadzi do Hiperksantyzmu. Przykładami odmian hiperksantycznych są High Yellow i Tangerine. W przypadku obydwu tych odmian mutacje dotyczą tego samego szlaku syntezy żółtych barwników pterydyn - u High Yellow produkowany jest barwnik o intensywnie żółtej barwie, w przypadku Tangerine pomarańczowy. Jako że mutacje dotyczą tego samego szlaku (ale mogą występować w różnych genach) istnieje cały szereg odmian pośrednich (np. Golden).
Zarówno w przypadku Tangerine, jak i High Yellow za osobniki czystej linii, uznaje się te, u których dominującym kolorem jest żółć lub pomarańcz i które pozbawione są brązowych plamek na nogach.
W przypadku Tangerine bardzo popularne są odmiany Hypo- i Superhypo-. Są to odmiany hipomelanistyczne. W przypadku Hypotangerine brązowe ubarwienie ogranicza się do głowy, ogona i 3-4 poprzecznych pasów ciemnych kropek na tułowiu. U Superhypotangerine tułów pozbawiony jest jakichkolwiek ciemniejszych plamek.

Hiperksantyzm, podobnie, jak hipomelanizm jest cechą o niepełnej dominacji. Kolejnym przykładem gekonów hipomelanistycznych i hipoksantycznych są wspomniane już White & Yellow.

Zaburzenia w syntezie pterydyn prowadzą do hipoksantyzmu, lub w skrajnych przypadkach do aksantyzmu. Przykładem odmiany aksantycznej, są pozbawione żółtego barwnika gekony Snow o całkowicie białym zabarwieniu tła. Aksantyzm jest cechą recesywną.

Czerwone barwniki skupione są w szczególnym typie ksantoforów - erytroforach. Z reguły skupiska tych komórek zlokalizowane są u nasady ogona (Carrottail - odmiana, u której przynajmniej 15% powierzchni ogona ma bardzo intensywnie pomarańczowe lub czerwone zabarwienie tła), lub na głowie (Carrot head - odmiana, u której przynajmniej 15% powierzchni głowy ma bardzo intensywnie pomarańczowe lub czerwone zabarwienie tła. Obecnie na rynku pojawiają się odmiany, u których czerwone zabarwienie występuje także na tułowiu Red Striped, Sunglow). Carrottail, Carrothead i Red Striped bardzo często towarzyszą innym cechom np. Superhypotangerine, lub Tangerine.

Irydofory
W komórkach tych nie są syntetyzowane żadne barwniki, odkładane są w nich natomiast w postaci krystalicznej pochodne puryn. Skupiska puryn (np adeniny, guaniny lub hipoksantyny) załamują i odbijają promienie świetlne i w zależności od rodzaju związku dają efekt zielonej, niebieskawej lub czerwonawej barwy. Irydofory zabezpieczają powierzchnię skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, dlatego też z reguły występują w miejscach pozbawionych melanoforów. Efekt działania irydoforów widać wyraźnie u osobników z odmian Blizzard. Wielu hodowców zaangażowało się w projekty selekcjonowania linii o zielonakawym lub niebieskawym zabarwieniu - w perspektywie kilku lat można spodziewać się więc, że na rynku pojawią się gekony całkowicie zielone lub niebieskie.

Rozmieszczenie chromatoforów

Jak otrzymać odmiany barwne gekonów?

Do mutacji w genach związanych z ubarwieniem dochodzi w sposób całkowicie spontaniczny. Z reguły jednak częstość powstawania takich mutacji jest niska, zmutowane allele genów obecne są w populacji, ale są dosyć rzadkie. W naturze bardzo często zdarza się, że osobniki o nietypowym ubarwieniu, jako bardziej wyróżniające się i łatwiejsze do dostrzeżenia podlegają selekcji negatywnej. Dlatego też bardzo trudno spotkać w naturze gekony np. albinotyczne.
Nie oznacza to jednak, że wśród osobników o dzikim ubarwieniu nie znajdują się nosiciele danej mutacji recesywnej.

Dzięki krzyżowaniu przypadkowych osobników mutacje recesywne mogą się zupełnie przypadkowo ujawnić.

Hodowcy, chcąc przyspieszyć wyprowadzanie linii odmian barwnych bardzo często stosują chów wsobny. Dzięki niemu łatwiej "wydobyć" na światło dzienne cechy recesywne np. albinizm, czy leucyzm. Jeżeli przyjrzymy się zasadom dziedziczenia tych cech (patrz dział Genetyka) łatwo zauważymy, że dysponując jednym osobnikiem homozygotycznym, lub dwiema heterozygotami pod względem danej cechy, w ciągu dwóch pokoleń możemy uzyskać całkiem sporą liczbę osobników "czystych" genetycznie.

Chów wsobny niesie ze sobą pewne ryzyka. Oprócz cech fenotypowych ujawnić mogą się także mutacje związane z chorobami genetycznymi lub zaburzeniami metabolicznymi. Dlatego też lepiej jest unikać chowu wsobnego, a jeśli już krzyżujemy osobniki spokrewnione to nie powinniśmy krzyżować ich wsobnie, bez dopływu "świeżej krwi" dłużej niż 2 pokolenia.
Aby uniknąć efektów chowu wsobnego (lub zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia) najlepiej jest krzyżować nosicieli danej cechy z niespokrewnionych linii, lub (jak robi wielu hodowców) pasażować geny przez inne osobniki (tzn. krzyżować np. albinosy z niespokrewnionymi z nimi osobnikami dzikimi kilku niespokrewnionych linii, a następnie krzyżować ich potomstwo).

W przypadku cech o niepełnej dominacji na ogół krzyżuje się osobniki wyróżniające się pożądaną cechą. (np. jeżeli krzyżujemy gekony o żółtym zabarwieniu - bardziej żółtym niż dzikie - to jest szansa, że ich potomstwo będzie jeszcze bardziej żółte). W ten sposób po konsekwentnym selekcjonowniu do rozrodu osobników o pożądanej cesze, po kilku pokoleniach otrzymujemy linię o ubarwieniu wyraźnie odbiegającym od dzikiego. W ten sposób wyselekcjonowano linie High yellow i Tangerine. Oczywiście stosuje się tutaj także chów wsobny.

12/12/05

	odmiana 1	opis 1